Geleerde lessen & aanbevelingen

Toen we met ons onderzoek naar buiten kwamen, verbaasden we ons over het feit hoeveel mensen binnen de jeugdwerksector al bezig zijn om impactgerichter te willen werken, hun impact in kaart te brengen, en/of die beter zichtbaar te maken. Toch zijn we als sector nog relatief ‘nieuw’ in deze materie. Wie ermee aan de slag gaat, doet dat op een eigen manier en naar goed vermogen. Alleen daarom al is nood aan een gedeeld kader en verdere afstemming binnen het jeugdwerk.

Het heeft bovendien weinig zin om te lang te blijven discussiëren of mist te spuien over wat impact wel dan niet is. Onze oproep is: “Doe! Schiet in actie en wacht vooral niet totdat de buitenwereld -wie dat dan ook mag zijn- zal bepalen op welke manier we de impact van ons jeugdwerk zullen moeten gaan aantonen. We moeten en kunnen dit best zelf, vanuit onze eigen praktijk gaan vastpakken.

Met dit verkennend onderzoek leveren we onze bijdrage om vanuit de jeugdwerkpraktijk zelf vorm te geven aan het waarom, wat en hoe van het zichtbaar maken van de impact van het jeugdwerk. Hieronder presenteren wij onze belangrijkste geleerde lessen. Elke leerles bevat bovendien een korte boodschap voor het jeugdwerk of voor het beleid erachter.

Net als in vele andere sectoren leeft de nood aan het zichtbaar maken van de impact steeds nadrukkelijker in het jeugdwerk. Ook in andere Europese landen leeft dit thema sterk binnen het jeugdwerk . Wanneer er wordt geijverd voor de erkenning en waarding van jeugdwerk, steekt het monitoren, meten en zichtbaar maken van de impact van jeugdwerkactiviteiten de kop op. Het mag dus duidelijk zijn: impact is een trend. 

Impact, effect, outcomes, invloeden en gevolgen van jeugdwerk… al deze termen worden vaak door mekaar gebruikt en er worden verschillende invullingen aan gegeven. Doorheen ons onderzoek werden begrippen en concepten meer helder en leerden we bij over hoe er wordt gesproken over impact. Het is daarom belangrijk om samen een gedeelde taal te creëren over de impact van het jeugdwerk.

We vonden één definitie terug die meermaals is overgenomen en gedeeld. In deze definitie wordt impact beschreven als de lange termijn effecten ten gevolge van een praktijk of interventie. Die effecten kunnen zowel positief, negatief, direct, indirect, bedoeld en onbedoeld zijn. Maar deze definitie klaart niet verder uit wat een effect dan concreet is en hoe we kunnen vaststellen of verklaren dat deze een gevolg is van een welbepaalde praktijk. Duiken we dieper, dan moeten we rekening houden met de context waarin jeugdwerk zich bevindt. Vanaf het moment dat we effecten beginnen te benoemen, komen we erachter dat deze meestal niet uitsluitend aan één bepaalde jeugdwerkpraktijk of interventie toe te wijzen zijn, maar dat verschillende praktijken en interventies elke op hun beurt bijdragen tot het effect. Naar de impact van het jeugdwerk kijken vanuit de contributiebenadering helpt hierbij. 

Om het begrip ‘effect’ verder te ontrafelen wordt er vaak ook een onderscheid gemaakt in output en outcomes en vervolgens deze nog eens opgedeeld in gevolgen op korte, middellange en lange termijn. Om een verklaring te geven aan de effecten, of om de weg uit te tekenen om tot deze effecten te komen wordt er dan weer vaak gesproken over het opstellen van een veranderingstheorie of een programmatheorie. Er komen dus veel nieuwe concepten en begrippen naar boven die vaak andere invullingen krijgen en waar het jeugdwerk zelf ook nog onvoldoende ervaring mee heeft.

Daarom is het belangrijk om binnen onze jeugdwerkpraktijk te zoeken naar een gedeelde terminologie die bruikbaar is voor jeugdwerkpraktijken.

Werken aan het zichtbaar maken van impact is niet eenvoudig. Je gaat niet zomaar aan de slag met een of andere tool om snel je impact in kaart te brengen. Werken aan impact vraagt om methodologische expertise én degelijke kennis van de eigen context en praktijk van jeugdwerkers.

Er zijn 3 factoren die de impact van het jeugdwerk complex maken:

1. De effecten die we benoemen binnen jeugdwerk zijn niet gemakkelijk om te onderzoeken, vast te stellen of meetbaar te maken.
2. Er is een veelheid van effecten die worden benoemd, maar deze effecten worden ook gezien als effect van andere, niet-jeugdwerkpraktijken.
3. Je kan een onderscheid maken in effecten door te benoemen op wie of wat ze impact hebben. Immers naast de impact op het leven van kinderen en jongeren zelf hebben verschillende praktijken -al dan niet samen als een geheel- ook impact op de nabije omgeving, de bredere samenleving of het beleid. Effecten van jeugdwerk kunnen dus onderverdeeld worden op verschillende niveaus.

Impact zichtbaar maken vraagt bovendien om de nodige tijd en doorzettingsvermogen. Je bent tenslotte bezig met het nastreven van effecten op lange termijn.

Om je niet te verliezen in deze complexiteit is het belangrijk om af te bakenen.

Doel & motivatie

Het zichtbaar maken van de impact van jeugdwerk kent vele moeders. Verschillende redenen kunnen aan de basis liggen van de keuze om ermee aan de slag te gaan.

Deze redenen kunnen in de jeugdwerkpraktijk van binnenuit komen en dus een interne focus hebben. Drijfveren zoals het doel om de kwaliteit van je werking te verbeteren of taal te geven aan wat een jeugdwerker doet, zijn hiervan voorbeelden. Of deze redenen krijgen een eerder externe focus mee. Hier gaat het dan vaak over het verantwoorden van de gekregen middelen of het verkrijgen van meer (publieke) erkenning.  In een andere spreiding kunnen beweegredenen er ook op gericht zijn om het “reflecteren” als doel voorop te stellen, dan wel het “rapporteren” als doel te nemen.  

Elke keuze is legitiem, maar de keuze van je doel en startpositie bepaalt sterk het verdere verloop.

Vanuit onze gesprekken met jeugdwerkers en rekening houdende met de traditie, cultuur en aard van het jeugdwerk stellen we vast dat de motivatie het grootst is waar er gekozen wordt voor doelen die een interne focus meekrijgen.

We maken hier de analogie met het onderscheid tussen intrinsieke motivatie en extrinsieke motivatie. Wanneer men intrinsiek gemotiveerd geraakt, verhoogt dit de betrokkenheid, creativiteit en doorzettingsvermogen die nodig is om een tegengewicht te geven aan de intensiteit en complexiteit van het zichtbaar maken van je impact.

Het is daarom van belang om te zoeken naar die elementen die de intrinsieke motivatie verhogen en daarbij te kiezen voor een doel dat dichtbij de organisatie staat.



Expertise

Elke jeugdwerker werkt heeft impact. Het vraagt echter specifieke competenties om de impact van jeugdwerk of een specifieke jeugdwerkpraktijk zichtbaar te maken. Niet iedereen in het jeugdwerk moet beschikken over deze specifieke competenties en dus een ‘impactwizard’ zijn. Jeugdwerkers moeten vooral expert zijn en blijven in het werken met kinderen en jongeren. Wel moet je de juiste en voldoende expertise kunnen opbouwen.

Werken aan impact vraagt om methodologische expertise, vanuit een degelijke kennis van de eigen context en een sterke voeling met de praktijk van jeugdwerkers, voldoende kennis van het beleid en met een stevige dosis doorzettingsvermogen. Die methodologische expertise bestaat erin om een degelijke flow op poten te zetten die vertrekt vanuit een gemeenschappelijk bepaald doel en eindigt bij een output die de impact van de gekozen effecten zichtbaar kunnen maken. Onderweg is het kwestie van goede keuzes te maken binnen het instrumentarium die sterk gekoppeld zijn aan het doel, de context en het niveau waarop je wenst te werken.



Proces

Binnen het onderzoek leerden we dat een procesmatige aanpak van het zichtbaar maken van impact leidt tot de beste resultaten. De fundamentele keuze voor die procesmatige benadering vertrekt vanuit de zoektocht naar de juiste doeloriëntatie en motivatie. Om vervolgens duidelijk te maken op welk niveau je de impact wil zichtbaar maken en dan pas over te gaan tot de vertaling naar een concrete aanpak.

Regelmatig kregen we de vraag naar een goed instrument om je impact zichtbaar te maken. Ook wij vertrokken initieel vanuit dit gegeven: hoe kan je de impact zichtbaar maken en bestaat daar een tool voor? Na ons onderzoek moeten we echter stellen dat er geen one-size-fits-all-aanpak mogelijk is volgens ons. Meer dan de zoektocht naar die ene tool vraagt het zichtbaar maken van je impact een andere en soms nieuwe mindset die verder gaat dan de klassieke manieren van evalueren.

De vraag stellen: “Wat is onze impact?” is een fundamentele oefening die terug gaat naar de kern van de zaak en je brengt tot het beantwoorden van de vraag: “Zijn we de juiste dingen goed aan het doen?”. Vragen naar de impact van je handelen als jeugdwerker of je jeugdwerkpraktijk doet je stil staan bij je eigen missie en die van je organisatie. Je impact zichtbaar maken bezorgt je dan ook feedback om je eigen handelen en dat van je jeugdwerkpraktijk verder vorm te geven.   We beschouwen het dus als een krachtig leerproces binnen de eigen context.

Door te kiezen voor een procesmatige benadering

• zet je reflectie terug centraal
• bevorder je het leerproces van de eigen organisatie en je medewerkers
• wordt het missiegedreven handelen versterkt



Om al deze uitdagingen te lijf te gaan, zien we een sterke vraag naar een lerend netwerk rond dit thema. Heel wat organisaties nemen zich voor meer in te zetten op het zichtbaar maken van hun impact, maar zoeken naar ondersteuning en kennisdeling. Die kunnen ze zeker bij mekaar vinden. De keuze voor deze aanpak biedt bovendien kansen tot een gezamenlijk leerproces binnen de sector. Maar daarnaast voelen we ook de nood aan voldoende ondersteuning vanuit de academische- en onderzoekswereld voor specifieke en methodologische expertise met een hoge bruikbaarheid in de praktijk.

Ervaringsuitwisseling en kennisdeling kunnen zorgen voor de uitbouw van expertise op het thema en het creëren van een gedeelde taal over de impact binnen de praktijk van het jeugdwerk.

We hopen dat de inzichten uit dit verkennende onderzoek alvast kunnen dienen als inspiratiebron.

In ons oorspronkelijke onderzoeksopzet formuleerden we de ambitie om een framework uit te werken voor een tool die het jeugdwerk zou toelaten zijn impact zichtbaar te maken. Doorheen het onderzoeksproces leerden we gaandeweg dat deze ‘eenvoudige’ ambitie weinig kant raakt. De keuze voor een one-size-fits-all aanpak werkt immers niet. Integendeel, wanneer je de impact van jeugdwerk zichtbaar wil maken start je een intensief proces waarbij de waarom, de wat en het hoe van het zichtbaar maken van je impact allen even belangrijk zijn.

We leerden tijdens onze verkenning veel uit de aanpak van andere sectoren en raden het jeugdwerk dan ook aan over het muurtje te gaan kijken. Ook internationaal valt er heel wat op te pikken bij de collega’s uit het jeugdwerk Europabreed. Verder willen we praktijkgericht onderzoek binnen dit thema gestimuleerd zien. Zowel op het methodologische vlak kan dit veel bij brengen maar ook in het verdiepen van de effecten van het jeugdwerk op zich kan onderzoek een en ander inhoudelijk opleveren. 

Aan het Vlaamse jeugdwerk willen dus vooral zeggen: